Artikel:
Boeddhisme en yoga

Secularisatie

Sinds de jaren 70 is in onze streken de belangstelling voor oosterse inzichten toegenomen.  Met name het boeddhisme en yoga hebben aan aantrekkingskracht gewonnen.  Vanwaar die aantrekkingskracht?

In de jaren 60 en 70 is de secularisatie fors toegenomen.  Er was een tendens om de gebruikelijke invloed van het katholieke denken in te ruilen voor een meer humanistische invulling. 
Het is mijn aanvoelen dat de kerk er toen niet in geslaagd is om de evoluerende inzichten van de mens en de maatschappelijke veranderingen, voldoende ruimte te geven, en te halsstarrig is blijven vasthouden aan oude richtlijnen die voortkomen uit een te enge interpretatie van passages in de bijbel.  (Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruik van voorbehoedsmiddelen.) 

Mede door dat vasthouden aan ‘on(aan)gepaste christelijke waarden’ is bij veel mensen een afkeer ontstaan van de kerk en het christelijke gedachtegoed in het algemeen.  Hierdoor hebben velen niet alleen hun kerkplunje maar ook hun geloof in God aan de kapstok gehangen.  Bijzonder jammer.  Het had niet gehoeven.

Dan maar een humanistische denktrend dus, waarbij de mens te rade gaat bij zichzelf.

Toch behoefte aan ijkpunt

Toch hebben veel mensen behoefte aan een ijkpunt, richtlijnen (of noem het inspiratie) voor een passende levenshouding.  De mens wil niet in het wilde weg ronddolen, maar heeft behoefte om zichzelf te zien passen in een groter geheel en te leven naar hogere inzichten.  Een focus en streefdoel om voor ogen te houden geven het leven richting en zin.

Het boeddhisme

Zoekend naar zinvolle inzichten om een passende levenshouding te vinden lijken een aantal mensen zich aangetrokken te voelen tot het boeddhisme.  Binnen de humanistische strekking maken ze hiermee wellicht geen slechte keuze.  Het boeddhisme heeft een aantal antwoorden op valkuilen die we in ons leven en in onze samenleving kunnen tegenkomen. 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Boeddhisme
“De [boeddhistische] begrippen ‘lijden’ en ‘verlangen’ hebben in het westen een concrete betekenis.  Bij lijden denken we aan zaken als ziekte, verlies, wanhoop.  Met verlangen bedoelen we over het algemeen het verlangen naar concrete zaken, zoals een groter huis, veel geld of macht en aanzien.”

Het boeddhisme wil de mens begeleiden naar een leven met normen en waarden die in onze humanistische context als goed kunnen worden gezien, een beetje in de hoop om het lijden zo te omzeilen. 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Boeddhisme  Kopje: Het achtvoudige pad

 “Het edele achtvoudige pad bestaat uit:

1. Juist (zuiver) begrijpen (van de oorzaken van het lijden en de oplossing hiervan)
2. Juiste intenties (streven naar verlichting ten behoeve van alle levende wezens)
3. Juist spreken (niet kwaadspreken en liegen)
4. Juiste handelingen (niet doden, niet stelen, geen misbruik van zintuiglijke genoegens, niet liegen, geen alcohol en drugs).  Men kan ook de acht voorschriften, de tien voorschriften of de geloften voor monniken of nonnen naleven.
5. Juist levensonderhoud (beroep) (geen beroep dat anderen kwaad doet)
6. Juiste inspanning (streven naar de juiste gedachten en geestestoestand)
7. Juiste aandacht
8. Juiste mentale absorptie (samadhi (meditatie)). “

Er is een zekere gelijkenis te zien met de 10 ‘geboden’ of leefregels die in het oude verbond van de bijbel staan  (Exodus 20).    

In de oosterse praktijk is een basis terug te vinden van reïncarnatie en een verering die aanleunt bij de (pré)hindoeïstische  cultuur van animisme.

Het hedendaags boeddhisme in onze contreien biedt een heldere focus aan die positieve normen en waarden nastreeft, die los wil maken van aards materieel vergankelijk geluk, om te komen tot wat essentieel is in het leven.  Voor de mens die God kwijt is, is dat al een hele houvast. 

Toch is het mijn hoop dat deze mensen opnieuw in verbinding mogen komen met de Ene Allerhoogste God.  In tegenstelling tot sommige kerkelijke mensen die in dogma’s lijken gevangen te zitten, is er ruimte bij Hem om te groeien naar een waarlijk bevrijdend en zinvol leven.  Een leven dat voorbij de dood gaat.  In tegenstelling tot het boeddhisme is er na het aardse leven niet opnieuw een aards leven (met lijden), maar een leven in verbondenheid met de Hoogste (in een nieuw lichaam en een nieuwe realiteit, zonder lijden). 

Het mooie aan het leven in verbondenheid met God, is dat we in dit aardse leven niet uitsluitend hoeven te leunen op menselijke inzichten en wijsheden, maar gedragen mogen worden door inzicht, wijsheid en kracht die van boven komt.  Dat is een onnoemelijk groot verschil.  De Geest van God wil woning maken in de mens, om zo het goddelijke bij de mens naar binnen te dragen.  Kijk naar Jezus en zie wat ware verbondenheid met God kan doen. 

Onderaan dit artikel een boeiend getuigenis van een experiment, waarbij een groep boeddhistische monniken enkele weken intrekt bij christelijke broeders in een kloosters.  Wat zien de boeddhistische monniken zelf als een wezenlijk verschil?

Yoga

Binnen het christendom is er in de loop der eeuwen steeds ruimte geweest voor meditatie, stilte, zoeken naar verbondenheid met God en met zichzelf, om zo vanuit vrede een passende plaats te vinden in het leven. 

In de laatste decennia is dat spoor (vooral in de protestantse stromingen) echter ondergesneeuwd geraakt door een eenzijdige aandacht voor ‘het woord’, de bijbel.  De klemtoon is zozeer gericht geraakt op kennis en inzicht in dat woord, dat verbondenheid met God, de stilte en meditatie, bedolven zijn onder onderwijs, verkondiging van het woord, het nastreven van gewenst gedrag en een zichtbare ‘christelijke’ houding.  Daar hoeft op zich niets mis mee te zijn, maar zonder momenten van stilte, rust, en op adem komen (bij God), ervaart de gelovige teveel druk om te presteren naar ‘christelijke’ normen.  Hij raakt geestelijk overspannen en lijkt zijn herbronningsmomenten niet meer te vinden binnen het christelijk kader. 

Ook hier dreigt de kerk gelovigen dus te dwingen om elders op zoek te gaan naar die levensnoodzakelijke rust en herbronningsmomenten.  Bijzonder jammer.  Het hoeft niet.
Oosterse inzichten lijken nu een antwoord te biedende op deze behoefte. 

Vervreemd geraakt van de Goddelijke “vrede die alle verstand te boven gaat”, gaan mensen op zoek naar manieren om rust te vinden voor hun lichaam en ziel.  De maatschappij en het leven duwen veel onrust naar binnen en dat vraagt om een tegenactie.  In eerste instantie is het goed om aandacht te geven aan aanwezige spanning in het lichaam.  Gerichte aandacht weekt ons even los van wat ons opjaagt.  Het bewust leren ontspannen van de spieren maakt dat we ook in onze geest leren ontspannen.  Ik neem dit zijdelings ook mee in mijn boek “Aandacht voor jouw leven”.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Yoga

Kopje: fysieke vormen van yoga

“In het westen is er pas een beduidende aandacht voor de beoefening van yoga sinds de laatste helft van de twintigste eeuw.  Meestal gaat het daarbij om ontspanningsoefeningen uit de hatha-yoga, die als heilzaam worden ervaren bij door een jachtig leven opgebouwde spanningen.  … 
In het westen wordt yoga gezien als bevorderlijk voor de gezondheid en wordt het vaak zonder religieuze bedoelingen beoefend.
Wetenschappelijk is de yoga-ademhaling onder andere onderzocht aan het Columbia College of Physicians and Surgeons in New York.  Hieruit bleek dat de yoga-ademhaling een methode is die het autonome zenuwstelsel in balans brengt; ze bleek psychologische en stressgerelateerde klachten te beïnvloeden. …
De hatha-yoga vormt de basis voor veel andere, verder ontwikkelde soorten fysieke yoga.
Poweryoga, dansyoga, mannenyoga, kinderyoga, ”

Toch is wat yoga beoogt veel meer dan louter een reeks fysieke oefeningen.

Kopje: Avidya en Kaivalya
“Als de zuiver fysieke oefeningen worden gescheiden van de hogere yoga en de essentiële yoga-leringen, blijft er slechts een wetenschap van lichamelijke ontwikkeling over.  Het ware doel (zelf-realisatie, het bereiken van kaivalya, bevrijding) en de techniek van yoga wordt dan verkeerd voorgesteld.”

Met andere woorden: de voorstelling dat yoga louter om fysieke oefeningen gaat is bedrieglijk, het gaat om veel meer.
De intentie is om gaandeweg veel meer facetten te implementeren.

Kopje: vier hoofdstelsels

“Traditiegetrouw houdt men vier hoofdstelsels van de yoga aan:

• Jñāna-yoga:  de yoga van onderzoek langs de weg van het intellect, voortgezet tot voorbij de gebruikelijke mentale begrenzing;
• Bhakti-yoga:  de yoga van liefde en toewijding voor God, de Allerhoogste, hetzij door een voorstelling van het goddelijke door een object of door een persoon in wie men het goddelijke ziet;
• Raja-yoga:  de yoga van de naar binnen gerichte concentratie;
• Karma-yoga:  de yoga van handeling zonder gehechtheid en zonder eigen belang. Deze yoga wordt in de praktijk vaak gecombineerd met bhakti-yoga.”

Naast andere is er misschien verrassend genoeg, de focus van “liefde en toewijding voor God, de Allerhoogste”.  Klinkt christelijk gelovigen misschien mooi in de oren.

Zonder kopje, inleiding bovenaan:
“Indiakundige Jean Herbert definieert yoga ook met twee betekenissen die nauw met elkaar samenhangen. Zijn definitie luidt als volgt:
yoga is de staat waarin de mens zich onder één juk met het Goddelijke bevindt, dat wil zeggen verbonden met het Goddelijke, zoals dit wordt uitgedrukt in het woord religie.”

Onder het kopje ‘Yoga en religies’ wordt het fragment van Yoganada herhaald (zoals het al in de video aan bod kwam), die schreef over “de verbondenheid van de tot stof verblijvende Mahavatar Babaji, die samen met Jezus Christus samenwerkte aan de omzetting van het goddelijke plan voor de aarde in dit tijdperk. Hun opdracht zou eruit bestaan naties te inspireren oorlogen, racisme, religieus sektarisme en materialisme op te geven. …
De religieuze aspecten van yoga vormen in de sinds de in de jaren zeventig ontstane dialoog tussen christelijke theologie en Indiakunde een belangrijk thema.”

Opnieuw de link naar Jezus christus en een dialoog met de christelijke theologie. 
Toch is niet alles wat het lijkt en hebben woorden en namen vaak andere invullingen en leiden ze tot heel andere wegen. 

Kopje: yoga en religies

“De Boeddha wordt vaak de mahayogi, de grote yogi, genoemd.  Het maya leert een opklimmende reeks van meditaties en contemplaties, die de samadhi, de mystieke, visionaire extase, waarin men het Nirvana ervaart.“
Een mystiek en visionaire extase waarin men het Nirvana ervaart.

Yoga die gebracht wordt zonder de hogere intenties “wordt verkeerd voorgesteld” (zie boven).  Het fysieke is geworteld in, maar ook een aanzet tot, de leer. 
Yoga stelt zich voor als een (of de) weg naar God.  Er worden pogingen gedaan om verbinding te leggen met de Allerhoogste God, met Jezus en de christelijke godsdienst, maar de weg die wordt voorgesteld wijkt in alle mogelijke thema’s af.

Terugkerend naar het inzicht dat Jezus de Zoon van God is, kunnen we van Hem leren dat de weg naar God niet gaat langs eigen menselijke oefeningen en inspanning, maar langs de weg van genade die Jezus heeft opengemaakt.  Door geloof in Jezus wordt in genade de deur naar verbondenheid met God geopend, niet door technieken. 

In tegenstelling tot het christelijk geloof, waarbij geloof in Jezus een onmiddellijke eenheid met God impliceert, is de weg van yoga een poging om langs verschillende levens (reïncarnatie) door te groeien naar die goddelijke eenheid.  Dat maakt deze weg naar god slechts voor gevorderden bereikbaar, terwijl Jezus God bereikbaar maakt voor allen die zich daarvoor openstellen.  Wat een verschil.

Kopje: Avidya en Kaivalya
“Er kunnen vele levens over heen gaan eer de weg van de yogi betreed wordt, het doel bereikt en al het verzameld karma is afgewerkt.”

Yoga ziet er als fysieke en mentale relaxatie heel uitnodigend uit om weer in balans te komen.  Onderzoeken wijzen uit dat het een positieve invloed heeft op stressbeheersing.  Toch is yoga onlosmakelijk verbonden met een geestelijke benadering van het leven, met een sterke geestelijke visie en leer. 

Één van mijn tantes kwam tot geloof in Jezus na enkele decennia leermeester in yoga te zijn geweest.  Zij getuigde ook nadien nog van de sterke geestelijke strijd en de geestelijke bindingen die met moeite konden doorbroken worden.  Ze waarschuwde: yoga is niet vrijblijvend, maar legt verbinding met sporen die van God wegleiden.  Nu ervoer ze vrede en vreugde die yoga in al zijn variëteiten niet kon bieden.  Als Gods Geest binnenkomt is dat heel wat anders dan een geestelijke oefening. 

Uitnodiging

Vooral de protestantse stromingen binnen het christelijk geloof hielden angstvallig de deuren gesloten voor al wat oosters is.  Toch blijken zelfs gelovigen uit die strekking in hun zoektocht naar rust, ontspanning en evenwicht, soms uit te komen bij een aantal oosterse oefeningen.  Niet echt verwonderlijk. 

Toch zou het heilzamer zijn om hierin toenadering te zoeken tot een aantal katholieke strekkingen. 
In de katholieke traditie zijn stilte, rust, eenvoud en verbondenheid, veel meer op de voorgrond gebleven.  Kluizenaars baanden in de eerste eeuwen na christus daarin een weg.  Kloosters zetten die traditie verder. 

Kloosters zijn daarom ‘weer in trek’ als oord voor bezinning, rust, herbronning en verbondenheid.  Leven en werken in verbondenheid met zichzelf, met God, en met de ander.  Leven en werken in een heilzaam evenwicht. 
Deze weg is ingebed in de weg van Jezus christus, en leidt naar de God van wie Jezus zei: Hij in onze Vader, die weet wat wij nodig hebben, nog voor wij er om vragen, en die ons het goede zal geven. 

Math 11:28-29  (in eigen woorden)
Kom maar bij Mij, jullie die moe geworden zijn en gebukt gaan onder lasten (ballast), bij Mij zal je rust vinden.  Neem ter harte hoe Ik leef en wat Ik je leer:  Ik ben zachtmoedig en nederig.  Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want wat Ik je aanreik is niet zwaar maar licht.

Boeiend experiment

Tot slot deel ik een boeiend getuigenis van een experiment, waarbij een groep boeddhistische monniken een aantal weken intrekken bij christelijke broeders in een klooster.
Het getuigenis staat op video en kan bekeken worden in het bezoekerscentrum van de abdij van Westvleteren, en werd destijds ook uitgezonden op tv. 

Een groep boeddhistische monniken vraagt herhaaldelijk om enkele weken te mogen intrekken bij de broeders van Westvleteren.  Hun opzet is om alles samen te doen, en zo te ontdekken waarin zij als monniken gelijklopende ervaringen hebben en waarin zij hun geloof anders beleven.  Na lange tijd aarzelen gaan de broeders in op hun vraag.

Alles wordt zo goed als mogelijk samen gedaan.  Het dagelijkse leven, het werk, het gebed in de kerk, de meditatie, het lezen, persoonlijke gebedsmomenten, gesprekken,…
Beide groepen zijn uiteraard gewend aan de elementen en de structuur van het kloosterleven.  Daarin liggen veel overeenkomsten.  Tegelijk getuigt broeder en abt Manu, dat het echt niet evident was om op geestelijk niveau alles gezamenlijk vorm te geven.  

Na de afgesproken periode hebben ze samen een tijd waarin ze hun ervaringen uitwisselen. 
Er is een zekere band en vriendschap ontstaan, waardering voor elkanders weg.  Toch is er één facet dat de boeddhistische monniken is opgevallen en waarover ze tot tranen toe bewogen zijn.  Ze verwoorden het als volgt: “Jullie hebben RELATIE !”. 

Het was de boeddhistische monniken opgevallen dat het gebed van de broeders geen eenrichtingsverkeer is, waarbij de mens zich richt tot God, maar dat er response komt, een woord, antwoord, leven.  Het lezen en mediteren van de broeders brengt niet enkel een menselijke reflectie of interpretatie naar boven, maar is doordesemt van Gods Geest die daardoorheen spreekt over het  leven.

Deze verbondenheid, die relatie, kenden de boeddhistische monniken niet.  Met tranen in hun ogen concludeerden ze dat net daarin een enorm verschil ligt.  Het verschil tussen hun religieuze beleving die aanvat vanuit de mens, en de relatie met God die de broeders in Westvleteren kennen.  Een levende tegenwoordigheid (van christus) die hun leven vult en aan de basis ligt van al hun doen en laten.  Inderdaad, wat een verschil.

Beter dan de boeddhistische monniken hier doen, kan ik het verschil tussen het christelijk geloof en oosterse religies niet schetsen.